The meaningful social change driven by CIE India through its strong support for WASH (Water, Sanitation, and Hygiene), and initiatives like the Harit Gram Project at Shree Veraval Kanya School, helped transform infrastructure and also lives as well. Their commitment has enabled students—particularly adolescent girls—to reclaim their health, dignity and right to education. This transformation has extended beyond the school walls into the wider community, as children became ambassadors of hygiene in their homes.
Arvind Project Coordinator at CYDA highlights the voices, struggles, and achievements of these young changemakers—showing how targeted interventions in WASH can create a culture of pride, participation, and sustainable progress.
Would you like to be part of this journey?
Walk with us and witness how determination and support turned barriers into bridges — and gave these young girls the future they truly deserve.
Introduction: A Mission to Empower through hygiene
In a small industrial area of Gujarat lies Shree Veraval Kanya School, in Veraval an institution where hundreds of young girls gather each day, driven by the hope of building a better future. Inside the classrooms, the girls were full of laughter and big dreams. Hidden behind the smiles was a harsh reality, that was getting in the way of their learning and growth. It was not just an infrastructural issue; it was a barrier to education, health, and dignity. For years, the students have faced health issues due to the lack of basic facilities in the school, leading to increased absenteeism and a growing disinterest in education.
Lack of access to WASH facilities
For these girls, school was more than just a place of learning—it was a space where they shaped their identities and dreamed of a future. But, the absence of clean, functional toilets, safe drinking water and proper handwashing stations created an environment that was not only physically unsafe but emotionally discouraging. Most of the students avoided using the toilets, due to the lack of water, leading to discomfort, infections, and chronic health issues. The hygiene conditions also amplified the risk of illness, leading to frequent absenteeism, especially among girls during menstruation. These health-related absences directly affected academic performance, participation, and self-esteem. The issue of infrastructure was actually a barrier to education, health and dignity—especially for adolescent girls who faced the challenges of puberty.
Moreover, with no structured exposure to hygiene education, many students did not develop the habits needed to break free from unhealthy practices. Without intervention, these patterns would continue, limiting not only the potential of the girls but the health and well-being of their families.
Collaborative action for Healthier & Happier Schools
Recognizing this pressing need, CYDA in partnership with CIE India, launched the Harit Gram Project—a transformative initiative under the roof of the Swachh Bharat Swachh Vidyalaya mission to ensure that every child learns in a clean and safe environment.
The Problem: Toilets Without Water, Learning Without Dignity
Before the intervention, the condition of sanitation and hygiene in the school highlighted a critical issue.
- 60% of students avoided using toilets due to lack of water. Many waited until they reached home, risking urinary infections and compromising their comfort and dignity.
- No structured handwashing facilities meant that students often skipped this essential hygiene step, leading to the easy spread of germs and illness.
- Only two drinking water taps were available for the entire school, causing long queues and discouraging proper hydration.
- The school had deteriorating toilets and urinals, unfit for regular use.
- Poor hygiene conditions led to frequent illnesses like stomach infections and skin diseases, affecting attendance and academic performance.
These were not just infrastructural shortcomings—they were critical failures affecting the physical health, mental well-being and academic potential of the students, especially the girls.
Laying the Foundation for a Healthy Future
When CYDA initiated the Harit Gram Project, they knew this transformation required more than just new pipes and taps. It demanded a change in infrastructure, attitude, and behavior. Here’s how they turned vision into reality:
- Renovation of Three Urinals and One Toilet Block
By upgrading the existing facilities, CYDA ensured that students had access to clean and functional toilets. Privacy and cleanliness, essential to encouraging regular use, became a priority.
- Installation of a 1000L Water Tank
This new storage facility ensured consistent water supply throughout the day—critical to both sanitation and hydration.
- Construction of Six Handwashing Stations and Five Drinking Water Taps
Easy access to clean water encouraged regular handwashing, especially before meals and after using the toilet. The improved drinking water infrastructure ensured that no student had to wait in long lines for hydration.
- Training 75 Students on WASH (Water, Sanitation, and Hygiene)
The students, from grades 6 to 8, have been trained in hygiene best practices. They became peer educators, spreading awareness and demonstrating proper handwashing techniques and the importance of using clean toilets.
- Formation of a Child Cabinet Committee
A student-led committee was formed to take ownership of WASH practices in school. This empowered students to monitor hygiene facilities, promote cleanliness drives and address small issues proactively.
Overcoming Challenges
The project was not without challenges. Resistance to change, especially in hygiene behaviors, was a major hurdle. For years, students had normalized poor sanitation. Many families did not prioritize hygiene at home and students followed these habits at school.
Another challenge was the initial skepticism among staff and community members. Could these changes really last? Would the students take ownership?
Through regular workshops, participatory activities, and visible infrastructural improvements, CYDA gradually began to shift mindsets. Teachers became active supporters, and parents saw the visible improvements in their children’s health and behaviour.
Impact: Clean Hands, Healthy Futures
The transformation was not just physical—it was cultural and behavioural:
- ✅ 100% of students now regularly use school toilets—a dramatic turnaround from the 60% avoidance rate earlier.
- ✅ 80% reduction in hygiene-related illnesses such as diarrhea and skin infections. Attendance has improved significantly, leading to better academic performance.
- ✅ Students have developed a strong habit of handwashing before meals, making it a non-negotiable part of their routine.
- ✅ Most inspiringly, the students have become agents of change. What started as school behavior became home behavior. Families have started installing handwashing stations, keeping drinking water covered and maintaining clean toilets.
Voices from the Ground
“Earlier, I used to fall sick very often. I did not like using the school toilet. Now, it’s clean and I feel safe,” says Meena, a grade 7 student.
“Our daughter taught us how important it is to wash hands with soap. Now, our whole family does it,” shares Sunita, a parent.
The school principal adds, “This project has not just built infrastructure—it has built a sense of pride and responsibility among our girls.”
Today, the students of this school don’t just learn lessons from textbooks—they live the values of cleanliness, health and dignity every single day. And in doing so, they are planting the seeds of change not only in their school but in every home and neighbourhood they touch.
Agents of Change: How the Harit Gram Project Transformed Hygiene at Shree Veraval Kanya School” નો ગુજરાતી ભાષાંતર આપવામાં આવ્યો છે:
પરીવર્તનના દૂત: કેવી રીતે હરિત ગ્રામ પ્રોજેક્ટે શ્રી_Veraval_કન્યા_શાળામાં સ્વચ્છતા માટે ક્રાંતિ લાવી
CIE ઈન્ડિયા દ્વારા WASH (પાણી, સ્વચ્છતા અને આરોગ્ય) ક્ષેત્રમાં કરવામાં આવેલી પ્રતિબદ્ધતા અને “હરિત ગ્રામ” જેવી પહેલો દ્વારા અસરકારક સામાજિક પરિવર્તન લાવ્યું છે. શ્રી_Veraval_કન્યા_શાળામાં આ પ્રોજેક્ટે માત્ર બાંધકામમાં સુધારો લાવ્યો નથી, પરંતુ વિદ્યાર્થીછોકરીઓના જીવનમાં પણ મહત્વપૂર્ણ પરિવર્તન લાવ્યું છે. ખાસ કરીને કિશોરીયાઓએ તેમના આરોગ્ય, ગણવેશ અને શિક્ષણના અધિકારને ફરીથી જીતી લીધા છે. આ પરિવર્તન હવે માત્ર શાળાની ચારદિવાલીઓ સુધી મર્યાદિત રહ્યું નથી—આ છોકરીઓ હવે ઘરમાં પણ સ્વચ્છતાના દૂત બની ગઈ છે.
અરવિંદ, CYDAના પ્રોજેક્ટ કોઓર્ડિનેટર, આ યુવતીઓના અવાજો, સંઘર્ષો અને સફળતાઓને ઉજાગર કરે છે—તે બતાવે છે કે કેવી રીતે લક્ષ્યાંકિત WASH હસ્તક્ષેપો ગર્વ, ભાગીદારી અને ટકાઉ વિકાસની સંસ્કૃતિ ઊભી કરી શકે છે.
શું તમે પણ આ યાત્રાનો હિસ્સો બનવા માંગો છો?
ચાલો સાથે ચાલીએ અને જોઈ લો કે કેવી રીતે નિર્ધાર અને સહાયતાથી અવરોધો પુલમાં ફેરવાયા—અને કેવી રીતે આ યુવતીઓએ તેમનું યોગ્ય ભવિષ્ય હાંસલ કર્યું.
પરિચય: સ્વચ્છતા દ્વારા સશક્તિકરણનો મિશન
ગુજરાતના એક નાનકડા અને સાગરકાંઠાના શહેરમાં આવેલી શ્રી_Veraval_કન્યા_શાળા એ સ્થળ છે જ્યાં દરરોજ સૈકड़ों છોકરીઓ ભવિષ્યના સપનાથી પ્રેરિત થઈને ભેગી થાય છે. જોકે, આ હાસ્ય અને સપનાની પાછળ એક કઠિન સચ્ચાઈ છુપાયેલી હતી. ખરાબ પાયાની વોટર અને સેનિટેશન સુવિધાઓએ તેમના શિક્ષણ અને આરોગ્ય માટે મોટી અડચણ ઊભી કરી હતી.
WASH સુવિધાઓનો અભાવ:
- છોકરીઓ માટે શાળા એ શિક્ષણ ઉપરાંત પોતાની ઓળખ બનાવવા અને ભવિષ્યના સપનાઓ રાચવાનો પ્લેટફોર્મ હતું.
- પરંતુ, સફાઈ વગરના ટોઇલેટ, પીવાના પાણીનો અભાવ અને હેન્ડવોશિંગ સ્ટેશનોની ગેરહાજરીએ તેમનું શાળામાં રહેવું દુષ્કર બનાવી દીધું.
- ખાસ કરીને માસિક ચક્ર દરમિયાન આરોગ્ય સમસ્યાઓને કારણે છોકરીઓ શાળામાંથી ગેરહાજર રહેતી હતી.
- પણ હાઈજિન શિક્ષણની ગેરહાજરીને કારણે આ ખોટી ટેવો ટકી રહી હતી.
સહયોગથી સ્વચ્છ અને ખુશહાલ શાળાઓ તરફ પાયો
CYDA અને CIE ઈન્ડિયાએ સાથે મળીને હરિત ગ્રામ પ્રોજેક્ટ શરૂ કર્યો—Swachh Bharat Swachh Vidyalaya મિશન અંતર્ગત એક રૂપાંતરક પહેલ.
મૂળ સમસ્યા: પાણી વગરના ટોઇલેટ = ગણવેશ વગરનું શિક્ષણ
પ્રોજેક્ટ પહેલા:
- 60% વિદ્યાર્થીઓ ટોઇલેટના ઉપયોગથી બચતા—મૂળ કારણ: પાણીનો અભાવ
- હેન્ડવોશિંગ સુવિધાની ગેરહાજરી = બીમારીઓના ચેપમાં વધારો
- માત્ર બે પાણીના નળ = લાંબી લાઈનો, ઓછું હાઈડ્રેશન
- જૂની ટોઇલેટ સુવિધાઓ = ઉપયોગ માટે અયોગ્ય
- વારંવાર બીમારીઓ = ગેરહાજરી અને અભ્યાસમાં ઘાટો
હેલ્ધી ભવિષ્ય માટે પાયો મૂકવો
પ્રોજેક્ટ દ્વારા લીધેલ પગલાં:
- 3 યુરિનલ અને 1 ટોઇલેટ બ્લોકનું નવીનીકરણ
- 1000 લીટર પાણીની ટાંકીની સ્થાપના
- 6 હેન્ડવોશ સ્ટેશન અને 5 નવા પીવાના પાણીના નળો
- 6થી 8 ધોરણના 75 વિદ્યાર્થીઓને WASH તાલીમ આપી
- બાળક મંત્રીમંડળની રચના: છાત્રોએ જવાબદારી લીધી
અવરોધો સામે લડીને સફળતા
- વર્ષોથી બનાવેલી ટેવોને બદલોવી સરળ નહોતી
- પરિવાર અને સ્ટાફનો પ્રારંભિક શંકાસ્પદ અભિગમ
- વર્કશોપ, પ્રવૃત્તિઓ અને સ્પષ્ટ ફેરફારો દ્વારા gradually મનોમન બદલાવ લાવવામાં આવ્યો
પરિણામ: સ્વચ્છ હાથ = તંદુરસ્ત ભવિષ્ય
- ✅ 100% વિદ્યાર્થીઓ ટોઇલેટનો ઉપયોગ કરે છે
- ✅ 80% આરોગ્યસંબંધી બીમારીઓમાં ઘટાડો
- ✅ હેન્ડવોશિંગ હવે નિત્ય ક્રમ બની ગયું છે
- ✅ બાળકો ઘરમાં પણ પરિવર્તન લાવ્યા—હેન્ડવોશ સ્ટેશન, સ્વચ્છ ટોઇલેટ અને ઢાંકેલું પીવાનું પાણી
માણસોની વાતો
મીના, ધોરણ 7:
“હું પહેલા વારંવાર બીમાર પડતી. હવે શાળા સફાઈથી ભરી છે અને મને સુરક્ષિત લાગેછે.”
સુનિતા, વાલી:
“અમારી દીકરીએ અમને બતાવ્યું કે કઈ રીતે હાથ ધોવાં એ મહત્વનું છે. હવે આખું પરિવાર એ રીતે ચાલે છે.”
શાળાના વડા શિક્ષક:
“આ પ્રોજેક્ટે માત્ર ઇમારતો નહીં ઊભી કરી—પરંતુ ગર્વ અને જવાબદારી પણ ઊભી કરી.”
